Osmanlı Yazı Sanatında Ekoller

Mahmud Celaleddin Efendi ve Ekolü

Aslen Dağıstanlı olan Mahmud Celâleddin Efendi, babası Åžeyh Mehmed Efendi ile birlikte Ä°stanbul῾a gelmiÅŸtir. DoÄŸum tarihi belli deÄŸildir. ¹

Ä°lk yazı derslerini Ak Molla Ömer Efendi ve Hoca Râsim Efendi῾nin talebelerinden Abdüllatif Efendi῾den almıştır. Yamakzâde Salih Efendi ve Ebubekir Râşid Efendi῾ye yazı dersi almak için yaptığı müracaatlar ise, dik baÅŸlılığı sebebiyle reddedilmiÅŸtir. Bunun üzerine, Hafız Osman Efendi (1942-1698)῾nin eserlerine bakarak kendi kendini yetiÅŸtirmiÅŸtir.²

Sülüs ve nesih yazıda kendine has güzel bir tavra sahip olmuÅŸ ve çok kuvvetli ve kudretli eserler ortaya koymuÅŸtur. Celî sülüste ise aynı baÅŸarıyı gösterememiÅŸtir; celî sülüs harfleri donuk ve küt kalmıştır. Celînin istifinde de harfler birbirinden bağımsız gibi kalmış, hareke ve tezyinat iÅŸaretlerini baÅŸarılı bir ÅŸekilde dağıtamamıştır. Aynı asırda yaÅŸayan celî sülüs üstadı hattat Mustafa Rakım῾ın celî sülüste yaptığı atılım ve deÄŸiÅŸimin yanında, Mahmud Celâleddin῾in celî anlayışı tutunamamıştır.³

Sultan Abdülmecid῾in, Mahmud Celâleddin῾in talebesi Mehmed Tâhir Efendi (?-1846)῾nin talebesi olması sebebiyle bir ara bütün hattatlar padişah şevkiyle Mahmud Celâleddin Efendi yolunda eserler vermişseler de, padişahın ölümü ile bu yol terkedilmiştir.

Rakım ile Mahmud Celâleddin῾in arasındaki farkla alâkalı olarak, hattat Ömer Vasfî Efendi, Sami Efendi῾den naklen ÅŸu hadiseyi anlatırmış; ‴Vaktiyle Ä°stanbul῾un tanınmış hattatlarından biri cuma günleri kendisinden celî dersi almaya gelen öğrencilerine Mustafa Rakım çığırı ile Mahmud Celâleddin çığırı arasındaki ayrılığı akla gelmeyen bir yolda anlatırmış. Bu yazı üstadının uzun boyu, uzun sakalı varmış. AyaÄŸa kalkar, dimdik durur, sonra sakalını ileri doÄŸru uzatıp, gözlerini açar, ileri atılır gibi durup Ä°ÅŸte Mustafa Râkım elifi‴ dermiÅŸ. Sonra sakinleÅŸir, sakalını göğsünün üzerine dayar, gözlerini kapar Ä°ÅŸte Mahmud Celâleddin elifi‴ dermiÅŸ.‴⁴ Hattat Necmeddin Efendi, Rakım ile Mahmud Celâleddin arasındaki farkı, dinlerdeki mezhep ayrılığına benzetmiÅŸtir. Ä°kisinin kaynağı da Åžeyh ve Hafız Osman῾a varır.⁵

Mahmud Celâleddin Efendi῾nin, mushaf ve dua kitapları yanında, hilye ve kıt῾a şeklinde de eserleri mevcuttur. Eyüp, Mihrişah Sultan Türbesi celî sülüs iç kuşak yazısı Mahmud Celâleddin Efendi῾ye aittir. H. 1245/1829 yılında vefat etmiş ve Eyüp Nişancı Şeyh Murad Dergâhı῾na defnedilmiştir. Mezar taşı kitabesi şöyledir:

Huve῾l-Hayyu῾l-Bâkî Meşâyih-i hattâtînden Cennetmekân merhum ve mağfur Mahmud Celâleddin Efendinin Ruhîçûn el-Fatiha Sene 1245

Dipnotlar

1. İbnülemin, 187. Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Mahmud Celâleddin Efendi῾nin, doğum tarihi ile ilgili olarak, M. Uğur Derman, Sabancı Koleksiyonu, s. 104῾de şöyle bir bilgi mevcuttun ‴Doğum yılı belli olmamakla birlikte gördüğümüz 1188/1774 senesinde yazılmış mükemmel bir murakkaasından 1163/1750 tarihi civarında doğduğu neticesini çıkarıyoruz.‴
2. 101. Habib, 166; ibnülemin, 187; M. Uğur Derman, ‴Mahmud Celâleddin‴ Kültürde ve Sanatta Kök, c. 1, sy. 20-22 (Ekim-Kasım-Aralık 1982), s. 14; a. mlf. İKMHS, 205
3. İbnülemin, 188; Derman, KÖK, 14; a.mlf., İKMHS, 206; Süleyman BERK, Hattat Mustafa Râkım῾da Celî Sülüs ve Tuğra Estetiği, s. 94-95.
4. Baltacıoğlu, Türk Plâstik Sanatları, 117
5. Baltacıoğlu, Yeni Adam, sy. 447, s 7.

Kaynak: Hat Sanatı, Tarih Malzeme ve Örnekler, Dr. Süleyman Berk, İSMEK Yayını

 

• Ana Sayfa
• Hat Sanatı
• Hat Sanatı Tarihi
• Osmanlı Yazı Sanatında Ekoller
• Kullanılan Malzemeler
• Yazı ÇeÅŸitleri
• Hat Sanatının TekniÄŸi
• Hattın Kullanıldığı Yerler
• MeÅŸhur Hattatlar
• Son Dönem Hattatları
• Günümüz Hattatları
• Hat Eserleri
• MeÅŸk Murakkaları
• Akademik Yazılar
• Etkinlikler
• Hat Kurs Merkezleri
• Hat Sözlüğü
• Ä°letiÅŸim
• BaÄŸlantılar

Site Hakkında

ARAMA